OLBRZYM(I) SEKRET
proszenie o pomoc
Trzymanie sekretów przez dzieci może budzić różne emocje. Dla wielu Rodziców świadomość, iż ich dziecko coś ukrywa, jest straszna. Podobnie może też być z Nauczycielami. Łatwo pomyśleć, iż świadczy to o braku zaufania do dorosłej osoby, która ma poczucie, że jest w bliskiej relacji z dzieckiem. Łatwo się za to obwiniać. Często trudno zrozumieć - czemu mi nie mówi? Dzieje się tak szczególnie w sytuacjach, kiedy tajemnica dotyczy ważnych przeżyć, cierpienia, ukrywania uczuć czy sytuacji, w których dziecko nie umie, a nawet nie może sobie samo pomóc. Nierzadko okazuje się, że zwykła rozmowa może dać szybki efekt. Ale dzieci tego nie wiedzą. Zamykają się w świecie własnych wyobrażeń na temat źródła ich niepokoju, nie czują wsparcia, są bezradne. Przyczyny tego mogą być różne. Z jednej strony mogą tu decydować osobowościowe czy charakterologiczne ograniczenia dziecka, ale z drugiej może to być też wynikiem doświadczeń - tego, jak reagują dorośli, ale i rówieśnicy, na moje prośby, na mój lęk, obawy, niemoc. Czy mam poczucie, że wcześniej pomoc otrzymałem/am i jaką? Czasem dziecko po prostu nie wie, do kogo się zwrócić.
Nasze teksty oraz propozycje zabaw czy tematów rozmów zostały tak skonstruowane, by:
- rozróżniać wagę sekretu - czy jest to coś, co ma być moją tajemnicą (np. że podoba mi się Bartek z II-ej klasy) czy coś, w czym potrzebuję realnej pomocy (np.: aby przeciwstawić się przemocy);
- nauczyć prosić o pomoc;
- dziecko wiedziało, do kogo mogę się zwracać, jaka jest osoba, której mogę ufać;
- dziecko nabrało przekonania, że ma prawo oczekiwać pomocy;
- dorosły umiał reagować na sekrety.
A oto kilka sugestii, jak zachęcać dzieci do zwracania się o pomoc, kiedy jest to potrzebne. Jeśli wydaje Ci się, że dziecko skrywa trudny sekret - ale nie tylko wtedy:
- Nazywaj uczucia dziecka związane z sytuacją ukrywania tajemnicy, kiedy wyda Ci się, że ono tak czyni:
To może być trudne, gdy nosimy w sobie sekret.
Czasem jest tak, że boimy się o czymś powiedzieć.
- Zapewniaj dziecko o swojej otwartości na to, co powie.
Zawsze chcę Cię słuchać, także wtedy jeśli to, co powiesz może mnie martwić czy jest wstydliwe.
- Nie bagatelizuj uczuć. Unikaj mówienia: Nie przejmuj się tym, co ktoś mówi.
- Unikaj wypytywania, zmuszania do mówienia. Raczej powiedź:
Widzę, że teraz nie chcesz o tym mówić. Jeśli tylko się zdecydujesz, chętnie posłucham.
- Chwal, wyraź swoją radość i dumę w związku z tym, że dziecko Ci zaufało:
Jestem dumny, że udało się o tym powiedzieć. To wymagało odwagi.
- Szanuj sposób, w jaki dziecko chce, by mu pomóc. Zapytaj, jak ma się to odbyć:
Czy i jak chcesz, by ci pomóc?
- Sam/a proś o pomoc.
- Opowiadaj o tym, jaką Ty otrzymałeś/aś pomoc, gdy wyjawiłeś/aś swój sekret.
- Opowiadaj o tych, którzy proszą.
Pamiętajmy, że każdy ma prawo do sekretu, tajemnicy. Warto to szanować - nie grzebać w rzeczach dziecka, nie czytać jego korespondencji czy nadmiernie wypytywać o "sprawy sercowe". Uczysz wtedy szanowania granic.
Z drugiej strony ważne jest, by pokazać dziecku, kiedy ukrywanie informacji jest niewskazane. Temu sprzyja przede wszystkim nasza postawa w sytuacjach, kiedy inni potrzebują pomocy lub słyszymy opowieści o tym. Dziecku trzeba wyraźnie sygnalizować, że nie ma zgody na przemoc, oszukiwanie kogoś czy zmuszanie go do rzeczy, których nie chce. Pamiętajmy, że my również musimy stosować się do takich reguł - wtedy dziecko wie, że ma w nas sprzymierzeńca.
O jaką sytuację by nie chodziło, jeśli chodzi o proszenie o wsparcie, pamiętajmy, że ucząc tej umiejętności, uczymy dziecka samodzielności. Niektórzy opiekunowie dzieci mają zbytnią skłonność do ich kontrolowania. Robią to, mając przekonanie, że w ten sposób zabezpieczą je przed niebezpieczeństwem lub nawet je wykluczą. To złudne przeświadczenie. Lepiej poświęcić swoją energię na przygotowanie dziecka na poradzenie sobie w takiej sytuacji. Ucząc je takich umiejętności, dajemy mu możliwość bycia sprawczym i samodzielnym. To wielka moc kształtująca wiarę w siebie. Nadmierna opieka ogranicza dziecko.
Niekiedy boimy się rozmawiać o trudnych sytuacjach, bo mamy przekonanie, że w ten sposób straszymy dziecko. Nic bardziej błędnego. Kiedy rozmawiamy z nim w bezpiecznych warunkach o problemie, dajemy mu szansę oswojenia uczuć oraz nabycia umiejętności radzenia sobie. To sprawia też moc historii. Słucham jej i uczę się. Oczywiście, że przeżywam też obawy, ale dostaję narzędzie do poradzenia sobie.
Pamiętajmy również, że dziecko ma prawo wybrać sposób, w jaki mu pomagamy. Ważne jest, by wysłuchać, a potem zapytać, czego oczekuje. Nie zawsze możesz te oczekiwania spełnić, ale możesz o nich porozmawiać. Pomoc nie polega na podaniu gotowych rozwiązań, dużo ciekawiej jest je wspólnie wypracować. Może tak być, że chcesz dużo więcej zrobić niż dziecko Cię o to prosi - np. zainterweniować. O tym też warto porozmawiać - przedstawić swoje widzenie tej sytuacji. Jeśli chcesz działać, pamiętaj, że znasz relację tylko z jednej strony. Być może wystarczy wesprzeć dziecko w poradzeniu sobie samodzielnie w tej sytuacji. Czasem dzieci nie mówią o swoich problemach, bo zbyt wiele się za nie załatwia.
Czynnikiem hamującym może też być doświadczenie ośmieszania dziecka, które szuka pomocy czy dewaluowania jego działań. Skrajna postawa restrykcyjnego oczekiwania, że dziecko musi sobie radzić samo (przeciwny biegun nadopiekuńczości) również nie sprzyja otwartości.
W tym temacie - wg nas - pojawiają się dwa wątki. Jeden związany z trzymaniem tajemnic, które są dla nas ciężarem, bo boimy się - z różnych przyczyn - dzielić nimi. Drugi związany z bezpieczeństwem w takich sytuacjach, jak zgubienie się, spotkanie z obcą osobą, bezpieczeństwo na drodze, kontakt ze zwierzętami, bezpieczne zachowania w domu itp. Pomysły na zajęcia proponowane przez nas dotyczą przede wszystkim pierwszego z nich. Dzieje się tak dlatego, ponieważ wydaje nam się, że na ten temat jest mniej dostępnej literatury i propozycji ćwiczeń. Natomiast drugi wątek - tzw. bezpiecznych zachowań - jest szeroko umocowany metodycznie. Poniżej podajemy szereg pozycji, dzięki którym możesz przygotować dziecko do trudnych sytuacji, które mogą mu się zdarzyć każdego dnia. Są to zarówno pozycje teoretyczne, z ćwiczeniami, jak i opowieści - bardziej edukacyjne niż terapeutyczne - które mogą okazać się b. pomocne w tych tematach.
W pliku poniżej zamieszczamy jeszcze spis - wg nas - ważnych zasad, które na co dzień warto po prostu realizować, aby podwyższyć bezpieczeństwo dziecka. Pamiętaj jednak, że rozmowa, podawanie reguł, jest zwykle niewystarczające, bo nudne. Historia ilustrująca konkretną sytuację, kolorowe ćwiczenia zdecydowanie bardziej pomogą w utrwaleniu wiedzy. Zachęcamy do tego. Pamiętaj też o własnym przykładzie, który stanowią Twoje reakcje i zachowania.
W Pomocniczku znajdziesz szereg uwag dotyczących komunikacji z dzieckiem.
Polecamy też w sieci:
http://www.fakty.wwl.pl/component/content/article/61-nr-13-215/1243-Gdy-dziecko-sie-zgubi.html
http://www.cen.edu.pl/cen_serwis/index.php?art=865&id=8&id2=
http://dziecko-info.rodzice.pl/showthread.php?t=198492
http://www.superkid.pl/zasady-bezpieczenstwa-dla-dzieci
http://dzieckowsieci.fdn.pl/
http://sieciaki.pl
http://dzieci.pl/cid,119154,daid,12704165,title,Przedszkolny-terror-znasz-to,artykul.html?smgputicaid=6dcd5
http://dziecko.wieszjak.pl/wychowanie/219222,Kolejne-bledne-przekonanie--proszenie-o-pomoc-jest-oznaka-slabosci.html
http://www.staysafe.ie/PDFs/Parents/Stay%20Safe-Parents%20Guide%20-%20Polish.pdf
Książki, do których można zajrzeć - ćwiczenia:
Pozycje z serii SAM Wydawnictwa Europa:
- „Sam/a dbam o swoje bezpieczeństwo”
- „Sam/a wracam do domu”
„O zachowaniu się w lesie” Wydawnictwo Mulitico
Zeszyty serii „Kuba i Kleks” Wydawnictwa „Składnicy Harcerskiej 4 Żywioły”
- „Leśne przygody Kuby i Kleksa”
- „Przygody Kuby i Kleksa w drodze do szkoły”
- „Kuba sam w domu”
- „Kuba i Kleks kontra agresja”
Historie edukacyjne dotyczące bezpiecznych zachowań:
Dagmar Geisler „Nie pójdę z nieznajomym”
Elżbieta Zubrzycka „Czy mogę pogłaskać psa?”
Elżbieta Zubrzycka „Dobre i złe sekrety”
Elżbieta Zubrzycka „Dręczyciel w klasie”
Elżbieta Zubrzycka „Jak przechodzić przez ulicę”
M. Blecharz, M. Siekańska, M. Pollak „Mój sport, moja radość. 10 zasad treningu dla dzieci uprawiających sport”
Jennifer Moore-Mallinos „Zgubiłam sie i znalazłam”
Joanna Krzyżanek „Poradniczek Gabrysi i Kajtka. Bezpieczeństwo i wychowanie.”
Grzegorz Kasdepke „Ostrożnie”
Christine Merz, Michael Bayer „Antek sam w domu”
"Bezpieczna Bajka" - pr. zbiorowa, kontynuacja serii "Bajkoterapia, czyli dla małych i dużych o tym jak bajki mogą pomagać "
Justyna Święcicka seria: „Akademia bezpiecznego dziecka”
- Bezpieczni nad wodą
- Bezpieczni w domu
- Bezpieczni w górach
- Ostrożnie z ogniem
Pamiętaj, że czekamy na Twoje relacje, przemyślenia dotyczące naszych propozycji. Może masz pomysł na własne metody i chcesz się nimi podzielić? Opublikujemy je z Twoim imieniem i nazwiskiem, jeśli wyrazisz na to zgodę.
Napisz do nas o tym, wyślij maila lub napisz na Facebook`u.
Zespół Pacynkowa
