BRZYDKA RĘKA
Problematyka odrzucenia
Poruszany przez nas problem w tym rozdziale jest trudny, a zarazem łączy w sobie wiele zagadnień, które jednak ściśle się wiążą ze sobą: tolerancja, szacunek dla „inności” oraz odrzucenie przez grupę rówieśniczą.
Dzieci rodzą się z naturalną ciekawością świata i ludzi, bez żadnych uprzedzeń.
Malec chętnie buduje babki w piaskownicy z kolegą, który ma inny kolor skóry, ma rude włosy, jest gruby. Minie kilka lat i to samo dziecko nazwie kolegę rudzielcem, wyśmieje kolegę, czy koleżankę z nadwagą. W szkole nie chce siedzieć w jednej ławce z koleżanką, która jest Wietnamką. Dlaczego tak się dzieje?
Niestety często to my - dorośli pokazujemy dziecku inność jako coś złego, co jest dla nas groźne, jakby można było się tym zarazić. Dzielimy ludzi na lepszych lub gorszych, że ludzie nie są równi, że kolor skóry, wyznanie religijne, płeć bądź orientacja seksualna czyni ludzi gorszymi i mniej wartościowymi od innych.
Kiedy dziecko zacznie dostrzegać różnice między ludźmi, to od nas dorosłych zależy, czy będzie uczyło się akceptacji i zrozumienia dla nich, czy może w przyszłości stać się niewrażliwe na krzywdę innych, być pełne uprzedzeń i krytycznych ocen. Dorośli, przede wszystkim Rodzice, ale także nauczyciele dziecka w przedszkolu chcąc uczyć dziecko, jak radzić sobie z innością, powinni pokazywać, jak ciekawy i różnorodny może być świat. Jeśli spotka się z taką postawą swoich opiekunów od najmłodszych lat, nie będzie bać się inności, zechce raczej ją zrozumieć i szanować. Stanie się wrażliwe na innych, na ich krzywdę, niesprawiedliwą krytykę czy odrzucenie.
Wydaje się, że wszyscy jesteśmy zgodni, iż chcemy wychowywać tolerancyjne dzieci. Nie zawsze jednak się to udaje. Problem braku akceptacji może dotknąć także Twojego dziecka/dzieci. I to niekoniecznie w taki sposób, że staje się ono tzw. ofiarą. Może się okazać, że Twoje dziecko stoi po drugiej stronie w tej sytuacji – jest prześladowcą.
Specjalnie używamy tych mocnych słów. Nie należą do rzadkości. Uważamy jednak, że stosowanie określeń „ofiara”. „prześladowca” może okazać się pułapką. Łatwo w takich sytuacjach o szybkie oceny i sądy, dokonanie podziału na „złych” i „dobrych”. Sytuacja odrzucenia w grupach rówieśniczych nie jest jednoznaczna. Warto próbować zrozumieć mechanizmy, które do niej prowadzą. Jest tu wiele do zrobienia i po jednej, i po drugiej stronie. Jeśli ta sytuacja dotyka Twojej rodziny, możesz oczekiwać, że Nauczyciel rozwiąże tę sytuację w grupie, ma on jednak niewiele możliwości, by indywidualnie zająć się wsparciem Twojego dziecka. To obszar pracy dla Ciebie. Pamiętaj jednak, że możesz upominać się o pomoc w tym zakresie, wskazówki od nauczyciela/ki.
Jeśli Twoje dziecko jest tym, które jest odrzucane przez grupę rówieśniczą, potrzebuje wsparcia z Twojej strony w zakresie radzenia sobie z tą sytuacją. Poniżej w punktach przedstawiamy obszary do pracy:
- Dziecko na pewno ma coś, co umie robić dobrze, fajnie. Można pomóc mu to odkryć i zaprezentować grupie.
Pokaż kolegom, że nauka może być interesująca. Przygotuj kilka eksperymentów, które mi pokazywałeś. Poprosimy Panią, żeby pozwoliła Ci zaprezentować je w klasie na zajęciach. Myślę, że będą ciekawe nawet dla tych, co nie lubią nauki.
Zajrzyj do Rozdziału IX . Znajdziesz tam sporo pomysłów, jak odkryć w dziecku jego zasoby.
- Taka sytuacja budzi w nim dużo trudnych emocji: strach, złość, wstyd, smutek. Trudno mu sobie z nimi radzić. Rozmawiaj z nim o tym, pomóż nazywać uczucia.
Myślisz o sobie, że nie jesteś nic wart, bo nikt Cię nie lubi. Boisz się odzywać, myślisz, że wszyscy się będą z Ciebie śmiali. To może złościć, ale też smucić.
- Może mieć poczucie, że nikt go nie lubi. Czasem nawet jedna lub dwie osoby mogą być wsparciem dla niej. Pomóż mu je dostrzec.
Agnieszka opowiadała mi, że zrobiłaś najlepszy model w klasie. Widać, że to jej zaimponowało. Wydaje mi się, że ona Cię lubi. Zaproś ją do nas po lekcjach.
- Uświadom dziecku, że nie wszyscy muszą go lubić.
Niestety tak bywa, że nie wszyscy nas lubią, nawet jeśli się bardzo staramy. Wydaje mi się, jednak, że ważna jest jakoś przyjaźni, a nie ilość kolegów. Jestem pod wrażeniem Twojej i Marka przyjaźni.
- Naucz odpowiadać na zaczepki czy trudne komunikaty.
Niektórzy zaczepiają nas, bo widzą, że nas to dotyka, złości. Choć to trudne, pomaga ignorowanie takich uwag.
- Dziecko często uważa, że jego deficyt jest jego winą. Zdejmij z niego tę odpowiedzialność.
To, że się zacinasz nie jest Twoją winą. Jest wiele cech, które od nas nie zależą, np. nasz kolor włosów, skóry, czy urodziliśmy się zdrowi, czy chorzy. Tak samo jąkanie może się przydarzyć każdemu. Wielu sławnych ludzi miało lub ma ten problem.
Jeśli zaś Twoja pociecha stoi w grupie tych, które prześladują jakieś dziecko, ważne jest odkryć, czemu tak robi. Potrzebuje ono zrozumienia tej sytuacji, co je motywuje do takich działań. Oto nasze pomysły:
- Dziecko z deficytem może budzić lęk, bo np. inaczej wygląda, mówi, zachowuje się. Możesz to nazwać.
Wiem, że kiedy ktoś inaczej od większości z nas wygląda (zachowuje się itd.), to może cię przestraszać. Można o to zapytać, można o tym rozmawiać. Ja jestem na to gotowa/y.
- Dzieci słyszą w domu (i nie tylko) różne opinie na temat odmienności.
Mogłeś słyszeć różne rzeczy, słowa na temat koloru skóry u ludzi. Niektórzy uważają, że ludzie o innym kolorze skóry są gorsi. To nie jest prawda. U nas w domu nie zgadzam się na takie wypowiedzi. Wiem, że w przedszkolu (szkole) też się nie zgadzają na to.
- Dzieci mogły nabrać przekonania, że ludzi ocenia się po tym, jak wyglądają lub ile posiadają.
Ludzie różnie wyglądają, posiadają różne rzeczy. To nie świadczy o tym, jakimi są ludźmi, jakie mają cechy. Może jednak budzić naszą ciekawość, a czasem złość czy zazdrość. Możemy o tym rozmawiać, ale bez oceny.
- Dzieci mogą chcieć odrzucić innych, ponieważ naśladują swoich rówieśników, chcąc im się przypodobać.
Czasem bardzo nam na kimś zależy. Wtedy zdarza się nawet, że dokuczamy innym, aby zyskać jego sympatię. Nie zgadzam się na to, ale możemy o tym porozmawiać.
- Dzieci mogą chcieć odrzucić innych, ponieważ obawiają się sami odrzucenia – że ich spotka ten sam los.
Może tak być, że boimy się zbliżać do osób, których wydaje nam się, że większość nie lubi. Wydaje nam się, że nas też przestaną lubić. Co możemy z tym zrobić?
I jedna i druga sytuacja jest trudna. Nasz tekst nie rozwiąże tego problemu. Potrzebna tu jest współpraca szkoły i domu oraz szerszych działań. Na pewno jednak nasze propozycje mogą być jej elementem.
Nasza propozycja tego rozdziału, jest tak skonstruowana, aby dzieci:
- umiały rozmawiać o tolerancji, inności;
- mogły zobaczyć uczucia osoby odrzuconej, innej;
- mogły zrozumieć, co czują wobec osoby odrzucanej i dlaczego;
- zobaczyły, że każdy ma jakieś deficyty;
- spostrzegły różnicę jako wartość;
- zobaczyły, że inny – nie znaczy gorszy od nas.
Pamiętajmy, że nasze dzieci traktują innych z jednej strony tak, jak sami są traktowani przez dorosłych, z drugiej tak jak robią to otaczający je dorośli. Dlatego wydaje nam się ważne:
- Nie krytykować przy dziecku: odmiennych orientacji seksualnych, narodowości, statusu materialnego czy religii, płci i sprawności fizycznej lub psychicznej.
- Unikanie słów agresywnych, pogardliwych, niosących bagaż agresji. Jeśli dziecko słyszy w środowisku słowa „czarnuch”, „żółtek”, zboczeniec, grubas, debil nie pomoże mu to w nauce szacunku do innych.
- Unikanie opowiadania dowcipów, których tematem są często inne nacje. Małe dziecko nie odróżnia ironii, humoru. Wierzy w to, co mówisz.
- Uczenie dziecka, że różnorodność jest wartością, a nie wadą, sprawia, że świat jest ciekawszy.
- Wskazywanie różnic w obrębie własnej rodziny, środowiska, w której są zapewne i różne poglądy, różne upodobania, często status społeczny i materialny.
- Tworzenie takich sytuacji, aby naturalne kształtować tolerancję u dzieci. Maluchy uczą się najbardziej właśnie przez doświadczanie. Niech dzieci poznają odmienne środowiska, kultury czy wartości. Im więcej będą miały takich doświadczeń, tym lepiej.
W rozmowie z młodszym dzieckiem warto sięgnąć do zabawek, bajek czy książek i rozmawiać na przykładzie konkretnych bohaterów. Niech dorosły pokaże, jak czuje się druga osoba. W ten sposób uwrażliwimy dziecko na potrzeby innych.
Wszystkie te działania oraz prawidłowo ukształtowane poczucie własnej wartości pozwoli dziecku wejść w środowisko rówieśnicze, a spotykając się z problemami wynikającymi z przynależności do określonej grupy rówieśniczej, poradzi sobie z nimi, samodzielnie lub z pomocą dorosłych, respektując normy grupy i nie zapominając o wartościach ukształtowanych w rodzinie.
Propozycje naszych zajęć z dziećmi potraktuj wyłącznie jako przyczynek do dalszych działań. W przypadku nieradzenia sobie z emocją nie wystarcza przeczytać tekst i chwilę pogadać. Dziecko potrzebuje zarówno wsparcia we wdrażaniu tych metod, opartego na empatii i właściwej komunikacji, bez karania za niepowodzenie, jak i wzorca w Tobie. Wymagaj od innych tego, co sam/a reprezentujesz swoim zachowaniem. Nasze pomysły mogą być wprowadzeniem do pewnych metod, ale ich utrwalanie oraz ostateczna skuteczność zależą już od Ciebie.
W Pomocniczku znajdziesz szereg uwag dotyczących komunikacji z dzieckiem.
Polecamy w sieci:
Problem odrzucenia przez grupę:
http://portal.abczdrowie.pl/samotnosc-dziecka
http://www.deon.pl/inteligentne-zycie/poradnia/art,12,odrzucenie-jak-sobie-z-nim-poradzic.html
http://www.profesor.pl/publikacja,20776,Artykuly,DZIECKO-ODRZUCONE-W-KLASIE-jak-tego-uniknac
http://www.swierszczyk.pl/dla-rodzicow/rowiesnicy/jak-zdobyc-akceptacje-rowiesnikow.html
http://www.sciaga.pl/tekst/52471-53-psychologiczne_warunki_rozwoju_dziecka_wzorce_opieki_teorie_rogrsa
http://portal.abczdrowie.pl/pytania/jak-poradzic-sobie-z-ciaglym-stresem-i-odrzuceniem-przez-klase#
http://dzieci.pl/kat,1024263,title,Aby-dziecko-nie-wstydzilo-sie-biedy,wid,13437038,wiadomosc.html?smgputicaid=6102ec
http://psychologia.wieszjak.pl/zdrowie-psychiczne/307523,Odrzucenie-rowiesnicze-co-to-wlasciwie-jest.html
http://forum.gazeta.pl/forum/w,47465,107704895,107704895,Odrzucenie_dziecka_przez_grupe_jak_pomoc_.html
http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=PU8842
http://www.sp4grajewo.cba.pl/Jak%20pomoc%20dziecku....doc
http://sprawni.org.pl/2010/06/jak-radzimy-sobie-z-uprzedzeniami-dzieci-niepelnosprawne-w-klasie-integracyjnej/
http://ktubylewicz.poland.biz.pl/pl/site/teksty/mobbing
http://kobieta.onet.pl/zdrowie/jak-sobie-radzic-z-odrzuceniem/qg27m
http://portal.abczdrowie.pl/pytania/jak-pomoc-dziecku-ktore-nie-jest-akceptowane-przez-rowiesnikow#
http://portal.abczdrowie.pl/brak-przyjaciol-w-klasie-a-depresja
http://www.psychologiadziecka.org/dzieci-odrzucone-przez-rowiesnikow-i-ich-problemy-z-komunikacja/
http://www.szkolaniezwykla.org.pl/pisza-o-nas/2008/02
http://www.uniwersytetdzieci.pl/lectures/relation/2533
http://pl.point.fm/macierzynstwo/mlodziez/grupy-rowiesnicze.html?page=2
http://www.rodzice.pl/zycie-rodzinne/psychologia/nielubiane-dziecko.html
http://klinikakolasinski.pl/anti-aging-odmladzanie/dziecko-otyle-powazny-problem-psychologiczny.html
http://www.deon.pl/inteligentne-zycie/poradnia/art,12,odrzucenie-jak-sobie-z-nim-poradzic.html
http://kobieta.wp.pl/kat,26321,title,Odrzucenie-wywoluje-gniew,wid,12747748,wiadomosc.html
http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=96
http://www.szkolnictwo.pl/index.php?id=PU8179
http://psychologia.wieszjak.pl/zdrowie-psychiczne/307523,Odrzucenie-rowiesnicze--co-to-wlasciwie-jest.html
Jak i dlaczego uczyć dzieci tolerancji:
http://kobieta.wp.pl/kat,26321,title,Dlaczego-warto-uczyc-dzieci-tolerancji,wid,14917026,wiadomosc.html?ticaid=11062f
http://www.edziecko.pl/starsze_dziecko/1,79350,7774846,Tolerancja___jak_jej_nauczyc_dziecko_.html?as=2
http://dzieci.pl/kat,1024263,page,2,title,Uczymy-dziecko-tolerancji,wid,13881286,wiadomosc.html
http://www.benc.pl/czytelnia/600/jak-nauczyc-dziecko-tolerancji/
http://www.edukacja.edux.pl/p-347-to-naprawde-latwe-nauczyc-dzieci-tolerancji.php
http://dziecko.wieszjak.pl/wychowanie/300140,Jak-nauczyc-dziecko-tolerancji.html
http://miasta.gazeta.pl/miasto/1,96987,8678156,Dzieci_ucza_sie_otwartosci__Lekcje_tolerancji.html
Książki do których można zajrzeć:
E. Bilecka „Dziecko w grupie rówieśniczej-interakcje między dziećmi”
H. Norman Wright „Jak przezwyciężyć zniechęcenie, odrzucenie i chandrę”
A. Janowski, R.Stachyra „Prestiż ucznia wśród rówieśników”
K. Musialska „Odrzucenie rówieśnicze w klasie szkolnej”
D. Ekiert-Grabowska „Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej”
E. Kosińska „Klasa jako grupa społeczna”
N. Reuttowa „Dziecko w szkole”
Esteve Pujol i Pons „Wartości w życiu społecznym. Jak uczyć dzieci szacunku, tolerancji, wytrwałości ...?”
